EMDR

Wat is EMDR?

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor volwassenen, jongeren en kinderen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring. Men kan hierbij denken aan een ongeval, seksueel geweld of een geweldincident, trauma na scheiding, trauma na tandartsbezoek etc. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode. Deze methode is onder andere zeer geschikt om gebruiken bij tandartsangst.

Hoe werkt EMDR?

Een verklaring voor de werkzaamheid van EMDR is dat het terugdenken aan een nare herinnering in combinatie met het maken van oogbewegingen ervoor zorgt dat het natuurlijk verwerkingssysteem wordt gestimuleerd. Omdat een traumatische herinnering wanneer deze terug in gedachten wordt genomen zowel levendig als intens is, kost dit betrekkelijk veel geheugencapaciteit (werkgeheugen). Maar het zo snel mogelijk volgen van de vingertoppen van de therapeut of lichtpunt op de lichtbalk, zoals dat bij EMDR gebeurt, kost ook geheugencapaciteit. Door deze concurrentie van werkgeheugentaken is er weinig plaats voor de levendigheid en de naarheid van de herinnering. Dit biedt de patiënt de mogelijkheid om een andere betekenis aan de gebeurtenis te geven. Omdat de naarheid aan deze herinnering dan daalt, lukt het uiteindelijk om voortaan (meer) neutraal terug te kijken naar deze herinnering.

EMDR bij kinderen en adolescenten

Ook kinderen en adolescenten maken schokkende gebeurtenissen mee. Er zijn verschillende soorten gebeurtenissen waardoor kinderen en adolescenten beschadigd kunnen raken.

Voorbeelden van klachten zijn:

- vermijden van zaken die met de gebeurtenis te maken hebben;
- nare herinneringen aan de gebeurtenissen, herbelevingen/flashbacks;
- sneller geïrriteerd/korter lontje;
- schaamte, schuldgevoel en/of negatief zelfbeeld;
- concentratieproblemen;
- somberheid;
- onverklaarbaar lichamelijke klachten;
- slaapproblemen;
- angsten, paniek, je zorgen maken en/of onrust;
- stress, verhoogde alertheid/waakzaamheid.

Gelukkig verwerkt een groot deel van de kinderen, die iets naars meemaken, deze gebeurtenis(sen) op eigen kracht, zonder inschakeling van hulpverlening door de ouders of verzorgers. Bij anderen ontwikkelen zich problemen ten gevolge van deze gebeurtenis(sen).

Óf zich problemen ontwikkelen en zo ja, welke, wanneer en hoe lang ze blijven bestaan hangt af van meerdere factoren. Van de volgende factoren weten we dat ze een rol spelen:

- de aard van de gebeurtenis(sen)
- hoe het kind functioneerde vóór de gebeurtenis(sen)
- het temperament van het kind
- de vaardigheden van het kind om met moeilijkheden om te gaan
- de vaardigheden van ouders/gezinsleden om met moeilijkheden om te gaan
- de reacties van de ouders / gezinsleden op de gebeurtenis(sen)
- de reacties van het kind op de gebeurtenis en hoe de ouders daarmee omgaan.

Tandartsangst

Tandartsangst is ook zo’n voorbeeld van een specifieke fobie of angst, welke ontstaan kan zijn naar aanleiding van een ingrijpende gebeurtenis. Er kan angst optreden voor verschillende tandarts gerelateerde aspecten, zoals het geluid van de boor, het felle licht, de spuit, de verdoving, de geur, de witte jas en natuurlijk de pijn. Er zijn drie soorten angst te onderscheiden.
 

1) Angst voor invasieve behandelingen.
2) Angst voor een gebrek aan controle.
3) Angst voor fysieke sensaties.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 15 procent van de Nederlandse kinderen aangeeft bang te zijn voor een behandeling bij de tandarts en 6 procent kan worden beschouwd als zeer angstig. Ook volwassenen hebben last van tandartsangst. Uit een in 2010 uitgevoerde studie onder 2000 Nederlanders komt naar voren dat de tandartsfobie in Nederland de meest voorkomende fobie is. Bovendien worden tandartsbehandelingen meer gevreesd en leiden ze tot meer belemmeringen in het dagelijks functioneren dan bijvoorbeeld confrontaties met hoogten, spinnen, slangen of het vliegen in een vliegtuig.

Uitleg voor het kind

Waar jij last van hebt, heeft waarschijnlijk te maken met vervelende dingen die je hebt meegemaakt. Dat kan een ongeluk zijn, een brand, pesterijen, een nare ervaring bij de tandarts of iets anders naars. Misschien is het iets wat één keer is gebeurd, maar het kan ook maanden of zelfs jaren hebben geduurd. Na zulke vervelende gebeurtenissen kun je je anders voelen. Wat er gebeurd is, blijft bijvoorbeeld maar als een film terugkomen in je hoofd of je hebt nergens zin meer in of kunt niet goed slapen. Het kan ook zijn dat je snel boos bent of je moeilijk kunt concentreren. Voor angst voor de tandarts geldt dat je in paniek kan raken tijdens - of al bij het denken aan - het bezoek aan de tandarts. Je kan hierdoor tijdens het bezoek zo angstig worden dat je bijvoorbeeld om je heen gaat slaan, wegloopt, gaat huilen, misselijk wordt, moet kokhalzen of zelfs flauwvalt. Hierdoor is de tandartsbehandeling vaak niet mogelijk. Gelukkig is daar d.m.v. EMDR iets aan te doen.

Snel klaar

EMDR is een behandeling speciaal voor kinderen zoals jij. Daarvoor ga je naar een therapeut. Dat is een mevrouw of een meneer die je helpt, zodat je je straks weer fijn voelt. EMDR werkt goed, dat weten we. Hoe snel het helpt, dat verschilt.. Als je één keer iets hebt meegemaakt, ben je meestal sneller klaar dan een kind dat lange tijd is bedreigd of lastiggevallen. Dat is logisch. Maar ook dan kan EMDR je goed helpen. Veel kinderen zeggen achteraf dat ze het leuk vonden om te doen.

De behandeling

Hoe dat gaat, zo’n behandeling? Eerst zal de therapeut je vragen om te vertellen wat er gebeurd is. En dan om het verhaal stil te zetten op het ‘plaatje’ dat je nu nog het akeligst vindt. De therapeut kan je ook vragen om dat plaatje te tekenen. Samen ga je aan de slag om te zorgen dat je het niet meer naar vindt om aan dat moment te denken. Dat gaat zo. Jij concentreert je op het ‘plaatje in je hoofd’ (of de tekening) en op wat je daar nu bij denkt en voelt. Tegelijkertijd doe je iets héél anders: met je ogen de vingers (poppetjes) van de therapeut volgen, die voor je gezicht heen en weer bewegen of luisteren naar geluidjes via een koptelefoon of met je handen trommelen op de handen van de therapeut (of hij op die van jou). Vaak wordt er tussendoor ook een spelletje gedaan, naar een verhaal geluisterd of mag je een tekening of iets van klei maken.

Kriebels

Tussendoor vraagt de therapeut telkens: “Wat merk je?” of “Wat komt er in je op?”. Soms zie je beelden voor je van de gebeurtenis. Of je moet ergens aan denken, bijvoorbeeld dat het jouw schuld is. Ook kun je je verdrietig, bang of boos voelen. Of je merkt dat er van alles in je lijf gebeurt: kriebel in je keel of pijn in je buik bijvoorbeeld. Dat vertel je dan. En wanneer je niets meer merkt, zeg je gewoon: “Niks”. De behandeling gaat door totdat je naar het ‘plaatje in je hoofd’ of de tekening kunt kijken zonder het vervelend te vinden. Tot het je niets meer doet. En dat is wat we willen. Ook de problemen waarvoor je komt verminderen of verdwijnen dan.